Danh mục dự án
Xu hướng thời trang bền vững đã và đang len lỏi vào văn hoá đại chúng. Thế hệ trẻ, đặc biệt là Gen Z đang từng bước “ra quân” trong hành trình nỗ lực đánh thức xu hướng thời trang có trách nhiệm với môi trường.
1. Nhận thức được vấn đề môi trường, GenZ đang chuyển dịch xu hướng thời trang bền vững
1.1. Chiếc bẫy của thời trang nhanh
“Fast Fashion” (thời trang nhanh) đã và đang trở thành một ngành công nghiệp bùng nổ lớn ở Mỹ, Nhật Bản, các nước Châu Âu… và dần dần vượt qua các hãng thời trang hàng đầu Thế giới. Vậy tại sao Fast Fashion lại phổ biến như vậy?
- Mẫu mã đa dạng: Các mẫu thiết kế luôn chạy theo trend và hợp thời. Thậm chí các mẫu mặt hàng hot của các hãng thời trang nổi tiếng cũng nhanh chóng được sao chép chỉ sau một tuần ra mắt.
- Dễ dàng sở hữu: Sự phát triển của thương mại điện tử giúp người tiêu dùng có thể thỏa sức mua sắm dù ở bất kỳ đâu, bất kỳ thời điểm nào.
- Thời trang hợp túi tiền: Vì giá thành tương đối rẻ nên sẽ không tạo cảm giác lãng phí hay tiếc nuối. Chưa kể đến những chiến lược marketing vào ngày “săn sale”, cùng với tâm lý “có sale không đặt, hết sale thì hối tiếc” lại càng thúc đẩy người mua chốt đơn ngay lập tức.
1.2. Ranh giới giữa “biết” và “hiểu” về thời trang bền vững
Thời trang được ví như ngành công nghiệp “lấp đầy” môi trường bằng rác thải. Cụ thể, thông cáo báo chí Pulse of the Fashion Industry 2017, thực hiện bởi Boston Consulting Group (BCG) and Global Fashion Agenda (GFA) cho biết rác thải dệt may lên đến 92 triệu tấn vào năm 2015 và ước tính sẽ tăng lên 148 triệu tấn vào năm 2030. Đây là con số đáng báo động trong khi hiện trạng hạn hán, thiếu nước ngọt xảy ra khắp mọi nơi, đặc biệt là các nước kém phát triển.
Mr. Ariel Muller, giám đốc điều hành khu vực Châu Á Thái Bình Dương của Forum for the Future phát biểu tại Hội nghị Ecosperity (Singapore, 6/2019) rằng: “Ngành dệt may chiếm 10% lượng khí thải carbon, bằng nhiều ngành vận chuyển và hàng không cộng lại. Nếu không có sự gián đoạn, đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên 26%.”
Mặc dù, những hậu quả mà thời trang nhanh đã được cảnh báo rất nhiều, và hầu như ai cũng biết về nó. Một số bộ phận người dùng cùng đã dần chuyển dịch sang xu hướng thời trang bền vững, nhưng ranh giới giữa sự “biết” và “hiểu” về thời trang bền vững vẫn còn rất mong manh. Bởi chúng ta khó có thể nhận biết được sự “bền vững” của một thương hiệu chỉ sau vài lần mua sắm.
1.3. Rào cản khi gia nhập thị trường thời trang bền vững
Theo báo cáo thường niên của threadUP, chưa đến 20% người mua sắm có kế hoạch “chi ít tiền hơn” cho thời trang nhanh trong vòng 5 năm tới dù 50% trong số họ nhận thức được vấn đề rác thải và 43% thừa nhận cảm giác xấu hổ khi “bỏ tiền túi” cho các mặt hàng giá rẻ. Denise N. Green, Phó Giáo sư về Khoa học Sợi & Thiết kế Trang phục tại Đại học Cornell ở Ithaca, New York cũng cho biết về rào cản khi tiến đến thời trang bền vững của thế hệ trẻ, đó là: khả năng chi trả và ảnh hưởng mạnh mẽ từ mạng xã hội.
- Những người có thu nhập cao sẽ lựa chọn những sản phẩm bền vững hơn 6% so với những người có thu nhập trung bình và thấp.
- Gen Z cho biết “thật khó để cưỡng lại sự cám dỗ mà thời trang nhanh mang lại”, họ chịu ảnh hưởng rất lớn bởi các Influencer, những stylist trên mạng xã hội. Những người giúp họ phối những bộ quần áo thời thượng mới nhất mà tâm lý “sợ lỗi mốt” khiến người dùng nhanh tay ấn thêm vào giỏ hàng và sẵn sàng thanh toán.
Dẫu vậy, Gen Z vẫn đang là những người tiêu dùng thúc đẩy nhu cầu ngày càng tăng trong việc sở hữu những món đồ đã qua sử dụng, biến hoá những món đồ cũ thay những món đồ mới, thay vì vứt bỏ chúng (Theo báo cáo thường niên năm 2022 của eBay).
1.4. Mạng xã hội góp phần lan toả xu hướng thời trang bền vững
Mặc dù, mạng xã hội là chất xúc tác cho tâm lý “sợ lỗi mốt” của Gen Z, nhưng cũng chính mạng xã hội góp phần lan toả những xu hướng mới về thời trang bền vững. Các nền tảng social media có khả năng lan truyền tin tức nhanh chóng, xuyên quốc gia và xuyên châu lục.
Các nghiên cứu cho thấy khoảng 50% người dùng Instagram theo dõi các tài khoản thời trang và các người mẫu để tìm cảm hứng cho trang phục. Nếu bạn gõ hashtag #Upcycling (xu hướng thời trang biến cũ thành mới) trên Instagram sẽ cho ra hơn 3.9 triệu kết quả.
TikTok cũng là cầu nối giúp xu hướng này lan toả rộng rãi hơn, rất nhiều Influencer, KOL kể về thời trang bền vững, giới thiệu đến các thương hiệu thời trang bền vững… Các shop đồ secondhand, rental cũng qua đó tiếp cận đến đông đảo các bạn trẻ.
Điển hình là Hiền Nhi – chủ nhân một kênh TikTok sở hữu hơn 300 nghìn lượt theo dõi đã không ngừng “trình làng” những video với nội dung cung cấp thông tin về thời trang nhanh, thời trang bền vững.
2. 4 xu hướng phát triển thời trang bền vững đang hiện hành
2.1. Thời trang đã qua sử dụng (Second hand hay resale)
Nằm trong dòng chảy bất tận của ngành thời trang, secondhand là một xu hướng thời trang được biết đến khi người dùng sử dụng lại những sản phẩm đã qua tay của người khác nhưng vẫn còn khá mới với mức giá phải chăng. Những sản phẩm thuộc thời trang secondhand sẽ có độ bền khoảng 50% – 70% so với ban đầu.
Việc mua hoặc thuê lại các mặt hàng từng thuộc sở hữu trước đó không chỉ đáp ứng nhu cầu về sự mới mẻ, mà còn giúp kéo dài vòng đời của sản phẩm. Đây cũng là yếu tố giúp kích hoạt thị trường resale.
Trái ngược với thế hệ cũ vốn chú trọng đến khái niệm sở hữu thời gian dài khi mua một món đồ, khách hàng trẻ tuổi ngày nay đánh giá cao giá trị của trải nghiệm và sẵn sàng mua lại món đồ mình yêu thích, đồng thời có thể bán lại chúng cho người khác có nhu cầu và sau đó tiếp tục săn hàng resale mới.
Thị trường resale được nhận định sẽ tăng trưởng từ 28 tỷ đô vào năm 2019 lên 64 tỷ đô vào năm 2024, chiếm giữ 7% thị trường thời trang cao cấp. Cũng theo đó, thế hệ Millennials và Gen Z là những người tiếp nhận xu thế thời trang secondhand nhanh gấp 2,5 lần so với những nhóm tuổi khác, dựa theo thống kê của ThredUP – Doanh nghiệp giao thương mặt hàng thời trang secondhand trực tuyến lớn nhất thế giới.
2.2. Thời trang tái chế, biến cũ thành mới (Upcycling)
Nếu như xu hướng second hand là đồ cũ còn mới được làm sạch và bán lại, và recycle là tái chế mới hoàn toàn thì upcycling dường như là xu hướng ở giữa, vừa tận dụng cái cũ còn mới, vừa kết hợp tái tạo thành một món đồ mới. Chẳng hạn như kết hợp chiếc áo khoác jeans cũ với phần ren của váy tạo thành một chiếc áo khoác mới hoàn toàn.
Mặc cho được đánh giá là “dị”, “kỳ quái”, nhưng thế hệ Z vẫn đang nổi trội với sự phá cách trong thời trang nhờ vào những item có một không hai ra đời từ xu hướng thời trang upcycling. Xu hướng này giúp Gen Z tìm được giá trị riêng của bản thân, đồng thời giúp họ thể hiện được chính sự cá tính trong từng bộ trang phục.
2.3. Thời trang cho thuê (Rental)
Báo cáo của Bain & Company dự đoán yếu tố “sang trọng bền vững” sẽ là một xu hướng phát triển trong thập kỷ tới, và ngành thời trang cho thuê (Rental) đang đặt những viên gạch đầu tiên. Trong tương lai gần, xu hướng cho thuê quần áo trực tiếp giữa người với người, trong đó người dùng ký gửi quần áo cho một nền tảng trung gian có thể sẽ được nhân rộng.
Ở Việt Nam, dịch vụ cho thuê thời trang chưa phổ biến, nhưng ở nước ngoài thì nó lại vô cùng thịnh hành. Thuê thời trang hay thuê lại những món đồ đã qua sử dụng hoạt động dựa trên hai mục đích chính: một là thoả mãn nhu cầu sở hữu trang phục của các tín đồ trong thời gian ngắn với mức giá tiết kiệm và hai là bảo vệ môi trường, thiên nhiên.
Ngành công nghiệp cho thuê quần áo trực tuyến được định giá 1,2 tỷ USD trên toàn cầu vào năm 2019 và dự kiến tăng hơn gấp đôi lên 2,8 tỷ USD vào năm 2027. Các đại diện tiêu biểu ở mảng này có thể kể đến Rent The Runway (Mỹ), My Wardrobe HQ (Anh), GlamCorner (Australia) hay Style Theory (Singapore)…
2.4. Thời trang tuần hoàn – bước tiến tiếp theo của ngành thời trang
Ngành công nghiệp thời trang hiện tại không chỉ lãng phí mà còn tham lam khi đòi hỏi vắt kiệt nguồn tài nguyên đất, nước, dầu và hóa chất cũng như gây ô nhiễm trong quá trình sản xuất.
Trong bối cảnh đó, dù chỉ mới xuất hiện vào năm 2014, từ “tuần hoàn” (circular) đã nhanh chóng trở thành một khái niệm bền vững được đón nhận nồng nhiệt trong lĩnh vực thời trang.
Có đến 90 thương hiệu thời trang và nhà bán lẻ, từ Nike đến Adidas, Ganni đến Reformation, Lacoste đến VF Corporation đều đã ký kết vào Bảng cam kết Hệ thống Thời Trang Tuần hoàn 2020 (2020 Circular Fashion System Commitment) của Global Fashion Agenda.
Không chỉ đơn giản là loại bỏ chất thải và sử dụng vật liệu thô, thời trang tuần hoàn còn phải xem xét ở góc độ thiết kế sản phẩm từ khâu sản xuất, sử dụng và xử lý cuối cùng. Chẳng hạn như việc sử dụng sợi đơn thay vì sợi pha trộn, nhằm đảm bảo các loại phụ liệu may mặc có thể phân hủy dễ dàng và có thể được phục hồi để tái sử dụng.
3. Piktina – Địa chỉ cho các tín đồ đồ si tại Việt Nam
Nếu đã là “fan cứng” của thời trang secondhand, có lẽ bạn cũng không còn xa lạ với ứng dụng Piktina – nơi các fashionista thời 4.0 săn lùng những item độc lạ, không đụng hàng với mức giá cực hợp lý. Piktina là một nền tảng thương mại điện tử tiên phong cho việc mua, bán và trao đổi các món đồ thời trang đã qua sử dụng. Trong vai trò là một nền tảng công nghệ kết nối người dùng khắp 63 tỉnh thành, Pikina giúp khai phóng tủ đồ của mỗi cá nhân ở quy mô rộng lớn, cung cấp giải pháp giúp người sử dụng kéo dài vòng đời sản phẩm và thông qua đó, trở thành một mắt xích của nền kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.
Piktina chú trọng tăng cường nhận thức của người tiêu dùng thời trang tại Việt Nam về những giá trị bền vững trong việc tái sử dụng những sản phẩm cũ, tiết kiệm tài nguyên và bảo vệ môi trường. Chính thức ra mắt vào tháng 6 năm 2022 với những tính năng tiện lợi mượt mà, sản phẩm đẹp, độc, giá hời cho người dùng, đến tháng 4 năm 2023 Piktina có hơn 600.000 khách hàng trên khắp 63 tỉnh thành, giải phóng hơn 15 tấn quần áo, tiết kiệm 300 triệu lít nước và 380 tấn khí thải CO2 ra môi trường.
Đến năm 2025, dự kiến tại Việt Nam sẽ có ít nhất 360 triệu sản phẩm thời trang đã qua sử dụng tích lũy trong tủ đồ của người dùng. Nếu mô hình của Piktina được nhân rộng và xây dựng được thói quen tiêu dùng bền vững cho người dùng, sẽ có 90.000 tấn hàng hóa được tái sử dụng, tiết kiệm được 1.800 tỷ lít tài nguyên nước và giảm 2.250 triệu tấn CO2 khí thải ra môi trường. Điều đó sẽ góp phần đáng kể vào quá trình giảm phát thải ròng về “0” (net zero), giúp Việt Nam tiến đến cam kết vào 2050. Đây là một mục tiêu to lớn mà đội ngũ Piktina hướng tới, nỗ lực không ngừng trong việc mang đến những giải pháp gần gũi, thiết thực cho từng cá nhân và cho tương lai của ngành kinh tế tuần hoàn Việt Nam.
Mô hình kinh doanh của Piktina không đơn thuần chỉ là vì lợi nhuận. Nỗ lực lớn nhất mà thương hiệu này đang theo đuổi chính là việc xây dựng một cộng đồng được trang bị kiến thức và nhận diện rõ được những tác hại tiêu cực của chủ nghĩa tiêu dùng quá độ (consumerism), những ảnh hưởng nguy cấp tới môi trường của thời trang nhanh, từ đó mà hình thành thói quen tiêu dùng với các sản phẩm thời trang cũ.
Tạm kết
Một cuộc cách mạng thời trang mang tính bảo vệ môi trường đang được Gen Z thúc đẩy. Họ đang dần chuyển hướng sang xu hướng thời trang bền vững, mua quần áo second hand, làm mới quần áo cũ và sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường.
